Ашигт малтмалын тухай

Алмазан єрємдлєг

Хошуунд нь алмазны жижиг хэсгvvдийг байрлуулсан єрмєєр чулуулаг єрємдєхийг хэлнэ.

Анхан шатны эрдэсжилт

Хувирал, єгєршлийн нєлєєгєєр бус эрдэсжилтийн анхан шатанд тунасан vнэт ашигт малтмалыг хэлнэ.

Байгаль орчинд нєлєєлєх байдлын vнэлгээ

Тєлєвлєж байгаа уул уурхайн vйл ажиллагаа хvрээлэн буй орчинд хэрхэн нєлєєлєхийг vйлдвэрлэл эхлэхээс ємнє судлан тогтоож бичгээр vйлдсэн тайлан.

Баттай нєєц

Хоорондоо ойр ойрхон зайтай маш олон тооны алмазан єрємдлєгийн цооногийн дээжлэлт болон газар доорхи нарийвчилсан судалгааны vндсэн дээр хэмжээ, агуулгыг нь тогтоосон нєєцийг хэлнэ. Тогтоосон нєєц ч гэж бас нэрлэдэг.

Боломжтой баялаг

Эдийн засгийн vр ашиг нь тогтоогдоогvй байгаа эрдэсжилт.

Борнит

Борнит нь зэсийн чухал хvдэр юм. Энэ нь халькозит, халькопирит, ковеллин, digenite, улаан зэсийн хvдэр, тетраэдрит зэрэг бусад олон зэсийн хvдэртэй адил тvвшинд тооцогддог. Борнитын зэсийн агуулга нь 50% атомын харьцаатай.

Брекчи, ирмэгт хєрзєн

Ирмэгтэй хэсгvvддээ нарийн ширхэглэг бєєн/цул эрдсээр хучигдсан чулуулгийг хэлнэ. Эдгээр хэсгvvд нь галт уулын дэлбэрэлт, хvдрийн нуралт/ан цав гарах/цvvц хагарах, тунадасны хурдас зэргээс vvдэж бий болох магадлалтай байдаг. Уг хэсгvvдийн хурцаас тэдгээр нь хэр гvн цуурсаныг тодорхойлдог.

Бутлах, нунтаглах

Олборлосон хvдрээс эдийн засгийн vр ашигтай металыг салган авахын тулд бутлуурт оруулж хэд хэдэн дамжлагаар нунтагладаг юм. Хvдрийг овоолгоноос гарсны дараа шууд анхан шатны бутлуурт оруулдаг.

Тээрмийн хоёрдогч бутлуурт том ширхэгтэй хvдрийг оруулж мєн гуравдагч бутлуураар хайрганы хэмжээтэй хvдэр гаргаж авдаг. Бутлагдсан энэхvv хvдрийг савхан болон бємбєлєгт тээрэм эргэлтэнд оруулснаар бvр нарийн ширхэглэн нунтаглана. Хvдрийг тээрэмдэх vедээ ус хийдэг.

Гажил, аномаль

Гажил гэдэг нь газар доорх vндсэн чулуулагт хvдэржилт илэрснийг харуулж болох хэвийн бус байдлыг хэлнэ. Геохимийн болон цахилгаан туйлшралын (IP) гажил нь хайгуул шинжилгээнд хамгийн тvгээмэл хэрэглэгддэг юм.

Гулдмай

Алт, мєнгєний баяжуулах vйлдвэрээс гарсан цэвэршvvлж боловсруулаагvй алт, мєнгє мєн элс, тунадасны хольцыг хэлэх бєгєєд ихэнхидээ єнгєт метал байдаг. Гулдмайг цаашид хайлуулах vйлдвэрт оруулж цэвэршvvлэн шижир алт гарган авдаг.

Дахин баяжшил

Энэ нь ашигт малтмалын судал нь уг судлын єєр хэсгийн юм уу хажуугийн чулуулагийн дахин тунасан уусмал дахь эрдсээр баяжих процесс юм. Дахин баяжшил нь дандаа бус ч хvдрийн єндєр агуулгыг vvсгэдэг юм.

Зэсийн исэл

Зэсийн порфирийн ордод илэрдэг зэсийн хоёр гол тєрєл зvйл байдаг. Эдгээр нь исэл болон сульфид юм. Зэсийн ислийг ихэвчлэн суперген гэж vздэг бєгєєд энэ нь голдуу ордын оройгоос олддог зэсийн хvдэржилт юм.

Монгол Улсын нүүрсний нөөц, үйлдвэрлэл,

зах зээл

Манай улсын хувьд нүүрсний нөөцөөрөө баян 15 орны тоонд багттаг. Эх сурвалжаас үзэхэд Монгол улс нь одоогоор 12 сав газар , 3 талбайд хамаарагдах 200 гаруй орд илрэл нээгдсэнээс 70 гаруй ордод геологийн янз бүрийн үе шатны судалгаа хийсний үр дүнд манай бараг бүх аймагт ил аргаар ашиглах таатай нөхцөл бүхий ордуудын нөөцийг тогтоож улс аймгуудын хэмжээний түлш, эрчим хүчний салбарын найдвартай эх үүсвэртэй болсон байна. Одоогоор манай улсын хэмжээнд үйл ажилгаагаа явуулж байгаа 31 уурхай байна. Эдгээр уурхай нь доотоодын нүүрсний хэрэгцээг 100% хангаж байна.

Нийт 2006 онд Монгол улсын хэмжээнд 7885,5 мян.тн нүүрс борлуулсан байна. Үүнээс 28,7% буюу 2266,5 мян.тн нүүрс экспортонд гаргажээ.2006 онд Монгол улсын хэмжээгээр 91,1 тэрбум төгрөгийн нүүрс борлуулсан бөгөөд үүнээс экспортонд 41,0 тэрбум дотоодын зах зээлд 50,1 тэрбум төгрөгийн борлуулат хийсэн байна. Дотоодын зах зээлд борлуулсан 1 тн нүүрсний дундаж үнэ 13500 төгрөг, экспортонд гаргасан 1 тн нүүрсний дундаж үнэ 8 $ байна. Нийт олборлосон нүүрсний 44,1%-ийг чулуун нүүрс, 55,9%-ийг хүрэн нүүрс эзлэж байна. Өнгөрөгч оныхоос нүүрс борлуулалтын хэмжээ 2,6%-аар нэмэгдэж байна.

Монголын уул уурхайн ирээдүй миний бодлоор

Сүүлийн таван жилийг эргэн харахад уул уурхайгаас шалтгаалан эдийн засаг маань өссөн боловч төсвийн урсгал зардал нэмэгдэн, иргэдийн орлогын болон баялгийн тэгш бус байдал улам даамжирч, эцэстээ хямралд өртсөн дүр төрх харагдах болов. Дэлхийн зах зээл дээр уул уурхайн баялгийн үнэ ханш үе үе хүчтэй хэлбэлзэхэд эдийн засаг маань бүр тогтворгүй болж савлах юм.

Уул уурхайн үйлдвэрлэлийн түүх

Налайхын уурхайн түүхэн  хөгжил.1912 оноос хятад худалдаачид нүүрс олборлож Нийслэл хүрээ лүү зөөж эхэлсэн. 1922 оны 12-р сарын 25-нд Налайхын уурхай Улсын үйлдвэр болсон. 1932 он хүртэл Налайхын уурхай улиралын чанартай үйл ажиллагаагаа явуулж байгаад техник технологийн шинэчлэл хийж 1954-1958 онуудад Налайхын Их уурхайг барьж байгуулсан байна. 1962 онд Их уурхайг түшиглэн Налайх хот байгуулах тухай БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн 88 дугаар зарилаг гарч Налайх хот байгуулах их үйлс эхэлсэн юм. 1992 оноос Монгол Улсын шинэ Үндсэн хуулиар Налайх дүүрэг болсон.